روش تبلیغ

در دعوت، باید هر دو رکن تبشیر و انذار توأم باشد. تبشیر، قائد است و انذار، سائق. «قائد» یعنی جلوکش. کسی را که مهار اسب یا شتری را می‏گیرد، او از جلو می‏رود و حیوان از پشت سرش، قائد می‏گویند. به آن کسی هم که حیوان را از پشت سر می‏راند سائق می‏گویند. تبشیر حکم قائد را دارد، یعنی از جلو می‏کشد، و انذار حکم سائق را، یعنی از پشت سر می‏ران. پس هر دوی اینها یک عمل انجام می‏دهند. البته این کار نیاز به دقت دارد وگرنه ممکن است به «تنفیر» بینجامد. گاهی‏ بعضی از دعوتها، نه تنها سوق دادن و قائدیت نیست، بلکه تنفیر است، یعنی‏ نفرت ایجاد کردن و فراری دادن. و این، اصلی روانی در روح انسان است. روح انسان فوق العاده لطیف است و زود عکس العمل نشان می‏دهد. اگر انسان در یک کاری بر روح خودش فشار بیاورد تا چه رسد به روح دیگران، عکس العملی که روح انسان ایجاد می‏کند گریز و فرار است. خیلی چیزهاست که اثر تنفیر دارد یعنی مردم را از اسلام متنفر می‏کند. خشونتها و ملامتهای زیاد نیز از این قبیل است. ملامت گاهی خیلی مفید است، ولی در بسیاری از موارد، ملامتِ زیاد نفرت ایجاد می‏کند. دین اسلام «سماحت» دارد. «دین با گذشت است» یعنی چه ؟ یعنی در اصول محکم است ولی در فروع گذشت دارد. دینی که به‏ شما می‏گوید وضو بگیر، همین دین به شما می‏گوید اگر زخم یا بیماریی در بدن‏ تو هست و خوف ضرر داری، تیمم بکن، وضو نگیر. این معنی‏اش سماحت دین اسلام است. یعنی یک دین‏ یک دنده لجوج بی­گذشت نیست، در جایش گذشت دارد. در کل باید دانست که ایمان اجبار بردار نیست، چون ایمان اعتقاد است‏ و گرایش و علاقه است. اعتقاد و علاقه را که با زور نمی‏شود ایجاد کرد.

آیه39  سوره احزاب، از آن آیات کمرشکن برای داعیان و مبلغان دین و مذهب است. دو شرط برای آنان که رسالات‏ الهی را تبلیغ می‏کنند وجود دارد: یکی اینکه از خدا می‏ترسند و دیگر اینکه از غیر خدا از احدی نمی‏ترسند. خشیت یک معنای‏ خاصی دارد که با خوف فرق می‏کند . «خوف» یعنی نگران عاقبت و آینده‏ بودن، فکر و تدبیر برای آینده و عاقبت یک کار کردن. ولی «خشیت» آن حالتی است که ترس بر انسان مسلط می‏شود و انسان جرأت را از دست‏ می‏دهد. پس مبلغان حقیقی، یک ذره جرأت و تجری بر خدا در وجودشان نیست، اما در مقابل‏ غیر از خدا، جرأت محض هستند و یک ذره خود را نمی‏بازند. نکته دیگر در تبلیغ و دعوت ذکر است. تذکر یعنی یادآوری. خیلی از مسائل در فطرت‏ انسان و حتی گاهی در تعلیم انسان وجود دارد، ولی انسان از آنها غافل است‏. احتیاج به تنبه و بیداری و تذکر و یادآوری دارد.

 

برگرفته از کتاب سیری در سیره نبوی شهید مطهری