حسرت وقت نداشتن

حسرت وقت نداشتن

گفتند مطلبی راجع به هفته دفاع مقدس و شهادت امام صادق بنویس! واکنش من حیرت بود!! آخه من ... ولی قبول کردم. بالاخره همیشه راه­هایی برای فرار کردن از زیر بار هست!

هیچ راه فراری نبود. چیزی به فکرم نرسید. این بود که دست نیاز به سوی کسی دراز کردم که سری در معارف داشت، آن هم معارف قرآن. پاسخ او بسیار شگفت انگیز بود: «همین! پیشنهاد می کنم مطلبی بنویس که هم در رابطه با دفاع مقدس باشد، هم امام صادق (ع)، و هم بازگشایی مدارس.»!! باور کردنی نبود. ولی وقتی نشستم و او صحبت کرد، تازه فهمیدم که مطلب چقدر جدی است. مطلبی در مورد دفاع مقدس، امام صادق (ع) و هم بازگشایی مدارس. آن هم نه چون اکثر مطالبی که با چسب به هم بچسبانند و حتی دو دقیقه هم دوام نیاورد. مطلبی که واقعا به هرسه مربوط است. او توضیح داد و من هم گوش کردم. چقدر زیبا بود. اگر آدم اهلی به جای من نشسته بود، حتما پرواز می کرد. فقط یک مشکل کوچک وجود داشت. و آن اینکه توضیح او پنجاه دقیقه طول کشید. حالا من آن همه حرف را چطور در یک صفحه جا بدهم؟ این شد که تصمیم گرفتم ابتدای سخن را بگویم و بقیه را به خود شما واگذار کنم. توضیحات با ترجمه آیات 119 تا 121 سوره توبه آغاز می شود. ارتباط آن با دفاع مقدس به بحث برگشت سپاه اسلام از جنگ تبوک برمی­گردد. از آنجا که مهمترین شاخصه بحث در باب امام صادق (ع) جریان علمی راه افتاده توسط ایشان در جهان اسلام است، آیه 122 به امام صادق (ع) و بازگشایی مدارس (دینی) مرتبط است. در زیر آیات و ترجمه آنها آورده می شود.

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَکُونُواْ مَعَ الصَّادِقِینَ ﴿۱۱۹﴾

اى کسانى که ایمان آورده‏اید از خدا پروا کنید و با راستان باشید (۱۱۹)

مَا کَانَ لِأَهْلِ الْمَدِینَةِ وَمَنْ حَوْلَهُم مِّنَ الأَعْرَابِ أَن یَتَخَلَّفُواْ عَن رَّسُولِ اللّهِ وَلاَ یَرْغَبُواْ بِأَنفُسِهِمْ عَن نَّفْسِهِ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ لاَ یُصِیبُهُمْ ظَمَأٌ وَلاَ نَصَبٌ وَلاَ مَخْمَصَةٌ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَلاَ یَطَؤُونَ مَوْطِئًا یَغِیظُ الْکُفَّارَ وَلاَ یَنَالُونَ مِنْ عَدُوٍّ نَّیْلًا إِلاَّ کُتِبَ لَهُم بِهِ عَمَلٌ صَالِحٌ إِنَّ اللّهَ لاَ یُضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِینَ ﴿۱۲۰﴾

مردم مدینه و بادیه‏نشینان پیرامونشان را نرسد که از [فرمان] پیامبر خدا سر باز زنند و جان خود را عزیزتر از جان او بدانند چرا که هیچ تشنگى و رنج و گرسنگی­اى در راه خدا به آنان نمى‏رسد و در هیچ مکانى که کافران را به خشم مى‏آورد قدم نمى‏گذارند و از دشمنى غنیمتى به دست نمى‏آورند مگر اینکه به سبب آن عمل صالحى براى آنان [در کارنامه‏شان] نوشته مى‏شود زیرا خدا پاداش نیکوکاران را ضایع نمى‏کند (۱۲۰)

وَلاَ یُنفِقُونَ نَفَقَةً صَغِیرَةً وَلاَ کَبِیرَةً وَلاَ یَقْطَعُونَ وَادِیًا إِلاَّ کُتِبَ لَهُمْ لِیَجْزِیَهُمُ اللّهُ أَحْسَنَ مَا کَانُواْ یَعْمَلُونَ ﴿۱۲۱﴾

و هیچ مال کوچک و بزرگى را انفاق نمى‏کنند و هیچ وادیی­اى را نمى‏پیمایند مگر اینکه به حساب آنان نوشته مى‏شود تا خدا آنان را به بهتر از آنچه مى‏کردند پاداش دهد (۱۲۱)

وَمَا کَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنفِرُواْ کَآفَّةً فَلَوْلاَ نَفَرَ مِن کُلِّ فِرْقَةٍ مِّنْهُمْ طَآئِفَةٌ لِّیَتَفَقَّهُواْ فِی الدِّینِ وَلِیُنذِرُواْ قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُواْ إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ ﴿۱۲۲﴾

و شایسته نیست مؤمنان همگى [براى جهاد] کوچ کنند پس چرا از هر فرقه‏اى از آنان دسته‏اى کوچ نمى‏کنند تا [دسته‏اى بمانند و] در دین آگاهى پیدا کنند و قوم خود را وقتى به سوى آنان بازگشتند بیم دهند باشد که آنان [از کیفر الهى] بترسند (۱۲۲).

دیگر بقیه کار با شما. فقط به چند نکته قبل از فکر کردن و تفسیر خواندن توجه کنید.

1. آیات120 تا 122 ذیل آیه 119 مطرح شده اند. یعنی جدای از مباحث عرفانی و وجودی، از جهاد در عرصه نظامی و جهاد در عرصه فرهنگ، هر دو ذیل تشکیلات اجتماعی اسلام مطرح شده­اند. در آیه 119 خداوند امر می کند که کارهای تشکیلاتی ما باید در اجتماعات صادقین و همراه با آنها انجام شود. بخش اعظم از تقوای آیه هم مربوط به تقوای اجتماعی و سیاسی است.
2. آیه 120 هم با معرفی محور کار تشکیلاتی شروع می­شود. محور کار تشکیلاتی رهبری الهی رسول خداست. از این به بعد هرچه گفته می­شود ذیل این تشکیلات و رهبری نماینده خداست. بدیهی است که وقتی معصوم یا نائب او موفق به تشکیل حکومت شود، مصداق کامل تشکیلات مذکور، همان حکومت اسلامی خواهد بود.
3. آیه 120 و 121 مربوط به جهاد نظامی است. آیه 122 مربوط به جهاد فرهنگی است. نکته جالب آن است که تا وقتی نیازهای نظامی و امنیتی حکومت اسلامی تأمین نشده است، درس خواندن از اولویت خارج می­شود و به مرتبه بعد می­رود. اما وقتی شرایط طوری بود که با حضور عده­ای خاص، امنیت برقرار شد، نوبت به جهاد فرهنگی می­رسد.
4. درس خواندن در حوزه باید برای کمک به تشکیلات اسلامی باشد و کسی حق ندارد خود را عالمی جدای از آن تعریف کند. چه بسیار افرادی که از علم امام صادق (ع) استفاده کردند، اما چون محوریت او را در اسلام نپذیرفته بودند، به مسلمانان ضربه وارد ساختند.
5. کار فرهنگی در حکومت اسلامی باید بر مبنای معارف اسلامی باشد. همینطور تولید علم نیز فقط از طریق منابع اسلامی ممکن است. از این رو با شیوه­های منطبق با نمونه­های غربی نمی­توان در جهاد فرهنگی و جنگ نرم مفید بود. چه بسا افرادی که بدون توجه به این نکات وارد چنین فضایی می­شوند، می­خواهند در این عرصه خدمت کنند، اما ضربه می­زنند.

خب، این چند نکته پراکنده بود. اگر قرار بود همه آن پنجاه دقیقه را بگویم، خیلی طولانی می­شد. تازه بعد از آن باید به سراغ 10 سال جنگ تحمیلی می­رفتم و رفتار عمومی رزمندگان خودمان را با آیه مقایسه می کردم. که البته برای این کار هم باید به سراغ افراد مطلع می­رفتم. بعد از آن باید به حرکت علمی امام صادق (ع) در مدینه می­پرداختم. که آن هم نیاز به گفتگو با کارشناس مربوطه را داشت. حیف که وقت و جا برای این کار نبود، وگرنه چیز به درد بخوری از آب در می آمد. راستی، باید با خودمان فکر کنیم که «چرا ما برای معارف وقت و مجال کم داریم؟»